‘Je hoeft niet alles perfect te doen’
Biëlla Luttmer was pianiste, maar kon door een blessure niet meer op professioneel niveau spelen. Nu is ze muziekjournalist voor de Volkskrant, jurylid van muziekconcoursen en panellid in een discussieprogramma op Radio 4. ‘Golf is een beetje als piano spelen. Je kunt het leren, maar er gaat een flinke tijd overheen voordat je het enigszins beheerst. Dat proces vind ik mooi.’
Conservatorium
‘Ik was nog heel klein toen mijn muziekleraren over mij zeiden: dat kind moet naar het conservatorium. Ik was inderdaad altijd met muziek bezig. Piano spelen en dansen vond ik heerlijk en het ging mij makkelijk af. Het werd dus conservatorium. Daarna heb ik een paar jaar als pianiste gewerkt.’
Blessure
‘Net zoals een sporter kwetsbaar is voor blessures, is een musicus dat ook. Je maakt keer op keer in hoog tempo dezelfde bewegingen. Dat kan verkeerd uitpakken. Ik kreeg pijn in mijn rechterhand maar er stonden concerten op het programma en ik speelde door de pijn heen. Tot het niet langer kon. Met mijn rechterhand kon ik zelfs geen broodje meer smeren. De hand moest worden geopereerd. “Fluitje van een cent,” zei de chirurg. “Over een week of zes speel je weer.” Jammer genoeg heeft hij geen gelijk gekregen. Ik heb nooit meer op mijn oude niveau kunnen pianospelen.’
De bakens verzetten
‘Dat was een moeilijke tijd. Maar ik dacht ook: bij de pakken neerzitten heeft geen zin. Je moet iets dóen, richting geven aan je leven, je bakens verzetten. Dat heb ik gedaan. Ik ben muziekwetenschap gaan studeren aan de UvA. Dat was een schot in de roos. Muziek, maar dan zó anders dan op het conservatorium. Daar ben je erg met de praktijk bezig: spelen, spelen, spelen. En podiumervaring opdoen. Bij muziekwetenschap benader je muziek vanuit allerlei verschillende gezichtspunten en achtergronden. Je kunt bijvoorbeeld zelf een analysemethode ontwikkelen, iets wat ik fantastisch vond. Ik ben me gaan specialiseren in composities van onze eigen tijd. Veel mensen vinden hedendaagse muziek moeilijk te begrijpen maar als je je erin verdiept, gaat er een wereld voor je open.’
Schrijven over schoonheid
‘Al tijdens mijn studie ontdekte ik dat ik kon schrijven. Ik ging het vak journalistiek volgen. Daarin kwam alles samen, ook mijn ervaring als pianist. Nu ben ik muziekjournalist voor de Volkskrant en Radio 4. Ik schrijf recensies, ook over muziektheater, en maak reportages en interviews met dirigenten, componisten, regisseurs, zangers, noem maar op. Vaak ben ik bezig met uitleggen waar de schoonheid van een uitvoering in zit, maar soms is het juist het lelijke of onthutsende wat een concert interessant maakt. Daarover schrijven vind ik telkens opnieuw een uitdaging
.’
Lichaamsbewust
‘Golfen wilde ik al heel lang. Al meer dan tien jaar geleden zei ik tegen een vriendin: we beginnen met golf. Maar zij haakte af. Anderhalf jaar geleden heb ik eindelijk iemand gevonden die er ook zin in had. Voor mij is het echt een ontdekking. Stap voor stap kom je een dichter bij de beheersing van je swing, je chip, noem maar op. Mijn pro zegt dat mijn bewegingen heel natuurlijk zijn en dat ik lichaamsbewust ben. Dat komt denk ik vooral omdat ik veel heb gedanst en piano gespeeld. Daardoor snap ik hoe je aanwijzingen om kunt zetten in beweging. Dat is iets wat je met dansen en muziek doet, maar dus ook met golf.’
Genieten van een langzaam proces
‘Er zijn veel parallellen te trekken met piano spelen. Net als bij golf ben je eindeloos bezig met de basis. Je keert telkens terug naar dezelfde principes. Daar gaan uren en uren en jaren en jaren overheen. Het is niet zo dat je het binnen een maand, of een paar maanden beheerst. Dat vind ik zo aantrekkelijk aan pianospelen én aan golfen: het zijn is een traag proces, niet iets wat je wel even onder de knie krijgt. Het slijpt er langzaam in, het wordt langzaam iets van jezelf. Het gaat me niet alleen om het resultaat, want een topgolfer zal ik nooit worden, maar het schaven, slijpen, finetunen heeft een eigen schoonheid.’
Frustratie
‘Tegelijkertijd snap ik de frustratie die dat met zich meebrengt ook. Het ene moment denk je dat je het hebt, en het volgende moment is het weg. Ik ken al die kleine stapjes, ook het terugvallen, uit de muziek, en ik weet dat er steeds meer beheersing zal ontstaan.
Magie
‘Binnenkort ga ik naar een concert van Jevgeni Kissin, een van de allergrootste pianisten ter wereld. Ik kijk daar enorm naar uit. Als hij die grote trap van het Concertgebouw afdaalt, houd je je adem in. Het is magie, je voelt dat er iets bijzonders gaat gebeuren. Ik weet nu al dat hij fenomenaal gaat spelen. Dat doet hij altijd. Maar wát hij precies doet, en hóé hij het doet, dat is elke keer weer anders. Dat is zo spannend…verslavend bijna.
De grote lijnen zet hij van tevoren uit, maar invulling, de details, die ontstaan op het moment zelf. Als musicus reageer je op wat er in de zaal gebeurt. Is het publiek geconcentreerd, en ben je zelf in topvorm, dan durf je een langzaam deel nog langzamer en nog zachter te spelen. Dan ga je tot het uiterste. Je gaat tot de grens van wat mogelijk is, met alle risico’s van dien natuurlijk. Maar juist als je risico’s durft te nemen, ontstaat de live ervaring waar je op uit bent – als musicus én als luisteraar. Het gaat dan niet om de perfectie van een cd, maar juist om die ene, unieke belevenis. Die maak je alleen in de concertzaal mee.
Golf is ook performen
Met golf is het een beetje vergelijkbaar. Ook dat is een vorm van performen. Er kijkt altijd iemand mee – hoe blijf je je zenuwen dan de baas? Als musicus leer je hoe je daarmee kunt omgaan. Je focust op je lijf, je bewegingen, op de klank en de lijnen die je wil maken. Even bestaat er niets anders dan dat. Je komt in een soort flow. Hoe meer ervaring en controle je hebt, hoe gemakkelijker je die flow kunt oproepen.’